Elektroforeza białek surowicy (SPEP)

Specjalistyczne badanie rozdzielające białka krwi w celu wykrycia nieprawidłowych wzorców ich produkcji.

Elektroforeza białek surowicy (SPEP)

Spis treści

Podstawowe dane

Elektroforeza białek surowicy (SPEP) to technika laboratoryjna, która rozdziela białka krwi w zależności od ich wielkości i ładunku elektrycznego. Dostarcza wizualnego obrazu rozkładu frakcji białkowych, takich jak albumina, alfa, beta i gamma-globuliny.

Badanie to jest stosowane głównie w diagnostyce klinicznej do rozpoznawania i monitorowania zaburzeń, takich jak szpiczak mnogi, gammapatia monoklonalna o nieokreślonym znaczeniu (MGUS) oraz przewlekłe choroby zapalne lub wątroby. Choć rzadko wykonywane w ramach ogólnych badań profilaktycznych, może dostarczyć cennych informacji w przypadku podejrzenia zaburzeń odporności lub metabolizmu białek.

Kategoria: Panel krwi (lab)

Poziom: Zaawansowany

Użyteczność: Niska

Poziom

Zaawansowany

Test zalecany dla użytkowników zaawansowanych, pod nadzorem lekarza lub w trakcie diagnostyki przewlekłych schorzeń i objawów klinicznych. Nie jest rekomendowany w standardowej profilaktyce długowieczności, chyba że istnieją konkretne wskazania medyczne.

Użyteczność

Niska

SPEP dostarcza bardzo precyzyjnych danych dotyczących nieprawidłowych wzorców białek we krwi — jednak jego zastosowanie jest ograniczone do wąskiego zakresu kontekstów diagnostycznych.
Identyfikuje gammapatie monoklonalne

Wykrywa pasma białka monoklonalnego (tzw. M-protein) w rejonie gamma, związane ze szpiczakiem mnogim, MGUS i innymi zaburzeniami komórek plazmatycznych.

Ocena przewlekłego stanu zapalnego lub chorób wątroby

Szerokie przesunięcia między frakcjami białek mogą wskazywać na przewlekły stan zapalny, dysfunkcję układu odpornościowego lub zaburzenia syntezy wątrobowej.

Opis działania

Test rozdziela białka surowicy w polu elektrycznym, tworząc pięć charakterystycznych stref lub pasm.
Rozdział elektroforetyczny

Białka migrują przez żel lub kapilarę pod wpływem prądu elektrycznego, tworząc widoczne, charakterystyczne pasma.

Interpretacja wzorca

Technik lub patomorfolog analizuje wzorzec, poszukując typowych pików, luk lub przesunięć frakcji.

Co mierzy

SPEP dostarcza rozbicia białek surowicy na frakcje, których układ i proporcje pomagają w interpretacji klinicznej.
Albumina

Najbardziej obfite białko surowicy — niskie wartości mogą wskazywać na dysfunkcję wątroby, niedożywienie lub stan zapalny.

Alfa-1 i Alfa-2 globuliny

Podwyższone w ostrych stanach zapalnych lub infekcjach. Wzrost obserwowany także przy stosowaniu steroidów lub w zespole nerczycowym.

Beta globuliny

Związane z transportem żelaza i metabolizmem lipidów — zmienione poziomy mogą świadczyć o chorobach przewlekłych.

Gamma globuliny

Podwyższone w przewlekłych infekcjach, chorobach autoimmunologicznych lub dyskrazjach komórek plazmatycznych. Obecność tzw. M-piku to istotny sygnał ostrzegawczy.

Pik białka monoklonalnego (M-protein)

Ostry pik w rejonie gamma sugeruje produkcję białka monoklonalnego — wymaga dalszej diagnostyki.

Wiarygodność

SPEP jest dobrze ugruntowanym i zwalidowanym klinicznie testem do wykrywania nieprawidłowej produkcji i rozkładu białek.
Wysoka dokładność analityczna

Niezawodny w identyfikacji komponentów monoklonalnych i precyzyjnym oszacowaniu frakcji globulin z dużą powtarzalnością.

Wymaga specjalistycznej interpretacji

Choć wyniki są obiektywne, ich znaczenie zależy od kontekstu klinicznego i doświadczenia diagnosty.

Ograniczenia

Nie jest to test przesiewowy — powinien być wykonywany w ściśle określonych sytuacjach klinicznych. Ma ograniczoną przydatność w ogólnym monitorowaniu zdrowia.
Niska swoistość bez kontekstu klinicznego

Nieprawidłowe wyniki mogą występować w wielu niespecyficznych stanach, dlatego wymagają dalszych badań potwierdzających diagnozę.

Ograniczona użyteczność dla większości użytkowników

Zmiany we frakcjach białkowych rzadko przekładają się bezpośrednio na działania stylu życia lub interwencje bez rozpoznania choroby podstawowej.

Częstotliwość

Zalecana częstotliwość

Tylko w przypadku wskazań klinicznych. U osób z wykrytymi nieprawidłowościami (np. M-protein) zaleca się powtarzanie badania co 6–12 miesięcy.

Koszt

Typowy koszt

30–100 USD w zależności od lokalizacji. Często łączony z immunofiksacją lub dodatkowymi analizami białek.

Dostępność

Dostępność

Dostępny w większości laboratoriów szpitalnych i ośrodków diagnostycznych. Rzadko oferowany w usługach typu direct-to-consumer.

Przygotowanie

Przygotowanie do badania

Post nie zawsze jest wymagany, ale może być zalecany. Unikaj posiłków wysokobiałkowych i intensywnej aktywności przed badaniem.

Interpretacja wyników

Interpretacja wymaga wiedzy specjalistycznej i powinna być prowadzona przez lekarza. O znaczeniu wyniku decyduje cały wzorzec, nie pojedyncza wartość.
Wykrycie piku M

Ostry pik w obszarze gamma wskazuje na gammapatię monoklonalną — konieczne dalsze badania, takie jak immunofiksacja lub biopsja szpiku kostnego.

Zmiany rozlane

Obniżenie albuminy lub przesunięcia frakcji globulin mogą świadczyć o przewlekłym stanie zapalnym, chorobie wątroby lub zaburzeniach odporności.

Alternatywy

Elektroforeza immunofiksacyjna (IFE)

Stosowana razem z SPEP do potwierdzenia i identyfikacji białek monoklonalnych. Zapewnia wyższą rozdzielczość diagnostyczną.

Całkowite białko i stosunek albumina/globuliny

Mniej szczegółowe, ale dostępne w podstawowych panelach krwi. Zmiana stosunku A/G może sugerować podobne nieprawidłowości.

FAQ

Czy warto włączyć SPEP do podstawowego panelu zdrowotnego?

Nie. To test diagnostyczny ukierunkowany na konkretne objawy lub kontrolę lekarską, nie badanie przesiewowe.

Co oznacza pik monoklonalny?

Oznacza, że pojedynczy klon komórek plazmatycznych produkuje duże ilości jednego typu przeciwciała — konieczne jest dalsze badanie w celu ustalenia, czy to stan łagodny (MGUS), czy nowotworowy (szpiczak mnogi).